Bütçe Açığı Nedir?
Devletlerin bir sonraki harcama yılı için öngördükleri harcama planına bütçe denilmektedir. Bütçe tasarlanırken en ince ayrıntıya kadar düşünülür. Bu ayrıntıların kalemler halinde yazılması kesinleştirilmesi gerekmektedir. Planlanan bütçede gelir ve giderin birbirini karşılamaması bütçe açığı olarak tanımlanır. Devlet bütçesinde yaşanan bu durum devletin bütçe açığıdır.
Cari Açık Nedir?
Bir de “cari açık” vardır. Cari açıkla bütçe açığını birbirine karıştırılmaması gerekir. Cari açıkta sadece dış ticaret dengesi, yani ihracat ve ithalat arasındaki fark baz alınırken, bütçe açığında ülke bütçesinin tüm gelirleri ile tüm giderleri hesaba katılır.
Devlet bütçesi ile bireysel ya da şirketleşmiş firmaların bütçeleri kesinleşmiş hesaplanmakla birlikte pek çok strateji ve senaryo barındırması açısından birçok alternatifli olarak hazırlanması daha çok rastlanan bir uygulamadır. Devletlerde bütçelerin kesinleşmiş olarak öngörülmesi, piyasalardaki belirsizliğin giderilmesi açısından büyük öneme sahiptir.
Örnek ;
Gelecek dönemlerin kesinleşmiş bütçelerinin alt detaylarında yol yapım işleri için bütçe artırılıp, savunma bütçesi azaltılmışsa, o dönem içinde savaş olasılığının azaldığını ve daha çok otoban yapılmasının hedeflendiği anlaşılabilir.
Bütçe açığı, kesinleşmiş olan devlet harcama kalemlerinin öngörülenden fazla gerçekleştiği durumda ortaya çıkmaktadır. Çok düz bir ifade ile, öngörülenden yüksek harcama oluşmasıdır.
Sebepleri Nelerdir?
Küresel ekonomik görünümde bozulma,
Doğal afet oluşumu (ki risklerin öngörülmesi hiç mümkün değildir),
O veya bu şekilde bir ekonomik kriz oluşumu (tanımı gereği krizlerin öngörülmesi düşük ihtimaldir, öngörülebilen durum zaten kriz olmaktan çıkar),
Seçim takviminin öngörülen durumdan öne çekilmesi zorunluluk halini aldığında; yani erken seçim durumunda (seçimlerde bolca popülizm yapılır, devlet bütçe disiplininden çıkar, kamuda kontrolsüz harcamalar gerçekleşir.)
Bütçe Açığına Nasıl Önlem Alınabilir?
Esnek bütçe hazırlamak bir maharet işidir. Bütçe hazırlanırken marjlı olarak masraf kalemleri güvenlik payı ile birlikte öngörülebilir. Ancak çoğu zaman bu durum öngörülemeyen sıkıntıların maliyetini aşar. Yani durumu kurtarmayabilir.
Asıl soru, bütçe açığı oluşması durumunda nasıl davranılacağı ve bütçe açığının nasıl giderileceği konusunda oluşmaktadır. Bunun da bir takım geçici çözümleri bulunmaktadır.
Bütçe Açığına Önlemler Nelerdir?
Dış Borç Almak
Cari açığı artıracak ve ödemeler dengesini bozacaktır.
İç Borç Almak
Ek tahvil ve bono ihaleleri ile halktan ve tasarruf sahiplerinden para toplayarak borçlanmak; bu durum faizlerin yükseltilmesi ile mümkün olabilecektir. Yani sonuç faizlerin yükselmesi ve kredi maliyetlerinin artmasıdır.
Merkez Bankasının Para Basması
Bu durumda da piyasada dolaşan para miktarı yani emisyon hacmi artacaktır. Piyasada oluşan bol para miktarı ise paranın değerini düşürerek enflasyonu artıracaktır.
Devlet Harcamalarını Kıs
Bu çözüm geçici bir durgunluk sağlar, kalıcı çözüm değildir.
Kamu Hizmetlerine Zam Yap veya Vergileri Artır
Bunlar da halkı fakirleştirecek ve tepkiye sebep olacaktır.
Görüldüğü gibi “Bütçe açığı nedir?” sorusunun arkasından “Bütçe açığı nasıl kapatılır?” sorusu gelmektedir. Bütçe açığını kapatmak için sunulacak her çözüm, ekonominin genel makro-ekonomik göstergelerini bozacak bir sonuca götürmektedir. En iyi çözüm bütçe disiplinini çok sıkı tutmak ve açık oluşmasına hiç izin vermeden durumu kurtarmaya çalışmak ve öngörülebildiği kadar açık oluşumuna baştan hiç izin vermemektir.
