Finans piyasalarının ileri düzey uzmanlık gerektirdiği düşünülen işlemlerinden hedge (riskten korunma) göründüğü kadar zor ve karmaşık değildir. Belirli bir sistematik üzerinden ilerlendiğinde hedge yapmak, bireysel yatırımcıların çoğunluğunun da tercihli işlemleri arasına girebilir.
Hedge özellikle ithalat ve ihracat ile uğraşan ya da döviz veya emtia riski yüksek işletmelerin risklerden korunmak amacıyla yaptığı popüler finansal işlemler dendir.
Forex piyasasında kurumsal yatırımcılar kadar bireysel yatırımcıların da finansal risklerden korunmak amacıyla kullandığı hedge işleminin önce tanımını yaparak daha sonra hedge nasıl yapılır örnekleri üzerinden anlatmaya çalışalım:
Hedge nedir?
Hedge, ileri tarihte oluşabilecek finansal risklere karşı korunma amacıyla herhangi bir döviz veya emtia ya da finansal üründe sahip olunan pozisyonun tam tersi yönünde işlem açmak olarak tanımlanabilir.
Hedge neden yapılır?
Hedge işlemi Forex piyasasında marjin problemini çözmek veya stop out olma durumundan korunmak amacıyla sık uygulanır. Bu yöntemin riskten korunma amacından çok strateji olarak uygulandığını söyleyebiliriz.
Özüne uygun olarak hedge işlemi özellikle ihracat ve ithalatçılar başta olmak üzere ticari işletmenin faaliyetlerini riske sokacak gelişmelerden korunmak amacıyla yapılır. Örneğin ihracat ve ithalatçılar döviz üzerinden borç ve alacaklarında vade tarihine kadar çeşitli risklerle karşı karşıya kalırlar. İşte bu risklerin işletmeyi finansal yönden zora sokmaması amacıyla hedge yapmak bir nevi sigorta işlemi yerine geçmektedir. Diğer bir örneği ise bireysel yatırımcılar için verebiliriz; Dolar üzerinden uzun vadeli ev borcuna giren yatırımcı döviz fiyatlarında oluşan dalgalanmalarda katlana bileceğinin üstünde ödemelerle karşılaşmamak amacıyla hedge işlemlerine yönelmektedir.
Forex piyasasında hedge nasıl yapılır?
Forex piyasasında hedge işlemi, genellikle açılan pozisyonun piyasanın tersinde kaldığı durumlarda stop out olmamak için aynı ürün üzerinden aynı lot büyüklüğünde tersi işlem olarak yapılır.
Mesela; 1 lot USDTRY alış pozisyonu açılmış olsun. Alım pozisyonu yükseliş yönünde kar, düşüş yönünde ise zarar yazmaya başlar. Stop out seviyesinin 0,25 olduğu pozisyonda Teminat 0, 75 oranında değer kaybettiğinde işlem platformunda önceden sisteme tanımlı olan seviyeden portföy en fazla zarar eden pozisyonlardan başlayarak otomatik olarak kapatılır. İşte bu ve marjin call (teminat tamamlama) çağrısına cevap veremiyeceğiniz durumlara karşı pozisyonunuzu hedge işlemi ile garanti altına alırsınız
Bu hedge işlemi nasıl mı yapılır? Şu strateji ile: mevcut 1 lotluk alış işleminin tersi pozisyonda USDTRY paritesinde 1 lot satış pozisyonu açarak. Böylece pozisyonunuz stop out olmasını önlenmekte ve aynı zamanda daha fazla zararında önüne geçilmektedir.
Aynı tablo ithalat ve ihracat yapan ya da bakır, pamuk, altın gibi emtialarda riski yüksek işletmeler açısından da farklı değildir.
Şimdi başka bir örnek üzerinden ilerleyelim:
Yurt dışına ürün satan bir kurumun ürününü Dolar/TL kuru 2.90 TL iken 27 TL birim maliyetle ve birim fiyatı 10 dolardan 100 bin birim ürünü bir ay vadeli olarak sattığını farz edelim. Bir ay sonra olan teslim tarihinde dolar kurunun 28 TL olduğunu düşünelim. Bu durumda satış anlaşmasının yapıldığı tarihte birim başına işletmenin karı 1 TL’ye düşer. Döviz kurundaki değişime bağlı olarak toplamda 100 TL daha az kar eder. İhracatçı piyasa riski nedeniyle daha az kar etmiştir.
Piyasa riski sadece döviz kuru riskinden ibaret değildir. Altın, petrol dahil olmak üzere muhtelif emtialarda da piyasa riski taşınmaktadır. Mesela, hammadde fiyatlarının değişmesi, bakırı hammadde olarak kullanan bir işletmenin tam bakır alacağı veya satacağı zamanda fiyatının dalgalanması gibi örnekleri ve daha fazlasını piyasa riskine örnek verilebilir. Bu durumda hedge yapılmadığı için planlanan kar uçup gitmektedir.
Hatırlarsanız işletmenin maliyeti 27 bin TL idi ve 2 bin TL kar planlanıyordu. Peki bu plan kurda tutabilir mi. Biliyorsunuz ki kur hiçbir zaman yerinde durmaz. Bu durumda hedge yapılsa idi işletme karını koruyabilir ya da zararını sınırlandırabilirdi.
Forex piyasasında hedge yapmadan önce hedge stratejilerinin başarılı olabilmesi için hedge unsurlarını bilmekte fayda var.
Hedge sisteminin unsurları
Hedge işlemi yapacağımız zaman öncelikle hedge sisteminin parçalarını gözden geçirelim.
1- Yatırım aracı
2– Lot büyüklüğü
3– Teminat miktarı
4- Swap Maliyeti
Şimdi Hedge sisteminin unsurlarını daha detaylı olarak gözden geçirelim;
1- Yatırım aracı
Hedge yapmadan önce hangi yatırım aracını ne yönde işlem açılmalı? Sorusuna cevap vermeliyiz. Biz kendi örneğimizde Dolar/TL düşmesi halinde artı bakiye veren bir pozisyon açmalıyız ki kur düşerken para kazanalım.
Pozisyon: USD/TRY satış pozisyonu açılmalı
2- Lot büyüklüğü
Açacağımız pozisyonun büyüklüğü ne olmalı? İşte bu soruyu cevaplamak için USDTRY kuru grafiğinde bir ay vadeli işlem yaptığımız için USDTRY kurunun düşüş yönlü 30 günlük hareketine bakmalıyız. Bizim örneğimizde 30 günlük süreçte ortalama 1700 piplik bir hareket söz konusu. Bu perspektifte de riskimizin 1700 piplik olduğunu öngörebiliyoruz.
1 lot USDTRY paritesi 100 bin dolara eşittir.
Biz 1 milyon dolarlık bir anlaşma yaptığımız için bu rakam üzerinden hedge yaptığımızda 10 lotluk işlem açmak yeterli olacaktır.
Lot büyüklüğü= 10 lot
3- Teminat miktarı
Pozisyonu açmak için ne kadar teminata (marjin) ihtiyacımız var ve hesabımızda ne kadar bakiye bulundurmalıyız? Bu noktada devreye kaldıraç giriyor. Hesabınızın bakiyesine ve enstrüman türüne göre ne kadar kaldıraç kullanabileceğinizi müşteri temsilcinizden öğrenebilirsiniz. Biz kaldıracı bu örnekte 1’e 100 olarak hesaplayacağız.
TEMİNAT= FİYAT X İŞLEM BOYUTU/ KALDIRAÇ
FİYAT 2,80 X 1000 000/ 100= teminat 28 bin TL olarak buluruz.
Teminat veya marjin hesaplamak istemiyorsanız GCM Yatırım’ın marjin hesaplama bölümünden hesaplayabilirsiniz.
Pozisyon açmak için teminat miktarı 28 bin TL’dir fakat bu pozisyonu sürdürmek için gerekli olan para miktarı daha fazladır.
Forex piyasası kaldıraçlı bir piyasa olduğu için kar ve zarara direkt etki eder. Mesela 30 işlem gününde Dolar/TL paritesinin 1700 piplik hareket yaptığını düşünelim. Peki bir pipin rakamsal karşılığı neye eşittir.
Pip hesaplamayı başka bir makalede anlatmıştık. Dolayısıyla ister formülle ister GCM Yatırım’ın pip hesaplama aracından hesaplayabilirsiniz. Dolayısıyla 10 lotta Dolar/TL paritesinde 1 piplik hareketin yuvarlak olarak 100 TL olacağını görebilirsiniz.
Pozisyonu taşıyabilmek için ise 1700 piplik harekette 1700x 100= 170.000 bin TL’ye ihtiyacımız olacağını görmüş olursunuz
1 milyon dolar alacağımız için 170 bin TL’lik yaklaşık 81 bin dolar ediyor. Bakiye kullanarak 10 lot Dolar/TL satış pozisyonu açtık. Alacağımız yurt dışından 30 işlem günü sonra geleceğini farz ederek bankada açtığımız 81 bin dolarlık pozisyonun swap geliri Forex piyasasında açılan pozisyonun swap gelirinden çok daha düşük olacaktır.
4- Swap Maliyeti
Vade süresince işleyecek swap bedeli ne kadardır?
Açık pozisyonlarda her gece swap adı altında bir faiz takısı bedeli işletilmektedir.
Dolar/TL paritesinde alış yönünde eksi satış yönünde artı swap işletilmektedir. Bizde satış yönünde pozisyon açtığımıza göre gecelik artı swap bedeli kazanacağız. GCM Yatırım’ın işlem platformundan çaprazlar listesinden paritenin üstüne tıkladığımızda özellikler bölümünden USD/TRY sözleşmesi ayrıntılarından öğrenebiliriz.
USD/TRY sözleşmesinde swap long satırında 1 lot için swap bedeli -89.2945, 1 lot için swap short bedelini ise 45.947 olarak görüyorsunuz.
1 lotun bedeli 45.821 TL üzerinden hesaplayacağız ( platformda swap bedeli karşıt döviz cinsinden hesaplanmaktadır)
10 lot için gecelik swap = 458,2 TL
30 işlem günü sonra= 30x 358,2= 13.746 TL
Peki 170 bin TL’nin kredi masrafı ne olur?
Aylık kredi faizleri 1 ile 1,15 arasında değişiyor
Geliriniz 1,30 dan 2210 TL tutuyor 170 bin tl kredide Forex piyasasında ise karınız çok yüksek oluyor.
Forex piyasasında altın emtiasında hedge işlemi nasıl yapılır?
Hedge işlemleri pariteler kadar emtialarda da özellikle tüccarlar tarafından tercih edilen işlemler arasındadır. Mesela pamuk, buğday ticareti yapan ihracatçılar veya ithalatçılar, sanayi ile uğraşan alüminyum, bakır gibi emtialara bağımlılığı yüksek işletmeler! Özellikle de kuyumcuları, altın işi ile uğraşan ihracatçı ve ithalatçıları ya da kuyum ile uğraşan işletmelerin riskten korunma amacı ile küçük meblağlarla yüksek hacimli pozisyonlarda hedge işlemi yapmalarını örnek olarak verebiliriz. Mesela risklerin artığı dönemde güvenli yatırım aracı olarak görülen altında fiyatların artması altın borcu olan işletmeler için ciddi handikaplar oluşturabilmektedir. Ya da global ekonomide istikrarın yüksek olduğu dönemlerde ise altın yatırımına ilgi azalmakta ve altın fiyatlarında ciddi düşüşler yaşanabilmektedir. Bu durum ise altın alacağı olan işletmeler için ciddi maliyetler oluşturabilmektedir. İşte tüm bu durumlar Forex piyasasında altın fiyatlarının hem yükselişine hem de düşüş fiyatı yönünde hedge yapılabilmesi altın gibi emtialarda ve paritelerde önemli avantajlar sağlamaktadır.
Sonuç: Forex piyasasında hedge işlemini kaldıraçlı olarak yaptığınızda görüldüğü üzere 1 milyon dolarlık bir pozisyon için 28 bin TL ile 30 işlem gününde görülen 1700 piplik yüksek dalgalanmaya karşı risklerinizi hedge edebildiğiniz gibi, bankaya göre swap gelirinizde de çok daha yüksek getiri sağlamaktasınız.
Forex piyasasında dövize örnek verdik ama Forex piyasasında bakır, altın, gibi bir çok emtiada hedge yapabilirsiniz. Daha fazla bilgi için GCM Yatırım’ın uzman ekibinden destek alabilirsiniz.
